Khổng Tử dạy chọn nơi cư trú thế nào để gia đình hưng vượng?

Nhờ thấu hiểu được đạo lý này mà từ xưa đến nay, nhiều gia đình lựa chọn đúng nơi cư trú đã sinh ra nhiều bậc hiền tài giúp ích cho dân, cho nước...

Nơi cư trú (hay còn gọi là nơi ở) có thể nói là quan trọng bậc nhất đối với mỗi người, vì đây là nơi các thành viên gia đình sum họp, nghỉ ngơi sau những giờ làm việc vất vả. Vì thế mà từ xưa đến nay, người ta thường cho rằng nên tìm nơi có phong thủy tốt để an cư lâu dài, hoặc cố gắng bài trí ngôi nhà theo những quan điểm phong thủy để mong có một cuộc sống an lành.

Tuy nhiên, nhận thức thế nào là phong thủy tốt cũng là cả một vấn đề. Không phải ai cũng có kiến thức để lý giải cho minh tỏ, hơn nữa từ bước lý giải đến lúc tìm được nơi có phong thủy tốt, không đồng nghĩa với việc người ta sẽ sở hữu được khu đất đó; những nơi được cho là tốt thì đa phần đã có chủ, đâu dễ gì mà gia chủ nhượng lại. Ngoài ra, người cầu phong thủy bảo địa còn chịu nhiều yếu tố ràng buộc như: khả năng kinh tế, công việc, hoàn cảnh gia đình, v.v… do đó để lựa chọn nơi ở theo phong thủy cũng không phải là điều dễ dàng, trong khi hàng ngày vẫn phải sống, làm việc, chẳng lẽ đợi đến khi có được nơi cư trú ưng ý ta mới đi làm?

Vậy nơi cư trú tưởng nhất là gì?

Nơi cư trú lý tưởng nhất phải là nơi vạn sự vạn vật sinh trưởng hài hòa, nương tựa vào nhau tồn tại lành mạnh và ai cũng có thể chọn được, không kể sang hèn, vì môi trường sống là do Tạo Hóa ban cho con người, Tạo Hóa sẽ không vì riêng một người nào mà tạo ra sự khác biệt, nhưng nhận ra đâu là nơi phong thủy phúc địa thì có những nguyên tắc nhất định, cách lựa chọn như thế nào?

Điều này được Khổng Phu Tử, người được suy tôn là Vạn thế sư biểu (Người thầy của muôn đời), dạy như sau: “Cư trú ở nơi có nhân đức mới tốt, chọn nơi không có nhân đức để ở làm sao có thể nói là người có trí được”. 

Cách lựa chọn “cư trú ở nơi có đức nhân mới tốt” của Khổng Tử thì người giàu hay nghèo đều có thể thực hiện, nếu có điều kiện kinh tế thì có thể mua đất, dựng nhà để ở, người nghèo thì có thể chuyển đến nơi đó cư trú, ban đầu thì thuê nhà, lao động làm ăn chăm chỉ dành dụm tiền trước tậu đất sau dựng nhà, tùy theo điều kiện kinh tế mà làm cho phù hợp. Nơi có nhân đức không đồng nghĩa với nơi phồn hoa đô hội, tấp nập kẻ bán người mua, đông vui nhộn nhịp… nhưng chắc chắn những nơi này về điều kiện thiên nhiên cũng không phải nơi hoang tàn, khắc nghiệt, mà phải là nơi vạn vật có thể sinh trưởng lành mạnh, nếu con người cần cù, chịu thương chịu khó thì đều có thể làm ăn sinh sống tốt.

Ở nơi có đức nhân sẽ có nhiều người hiền đức, người hiền đức theo tiêu chuẩn của Nho gia là người có lòng thương người, hành xử với người đều dựa trên tiêu chuẩn đạo đức: nhân, nghĩa, lễ, trung, tín, hiếu, dũng, liêm, sỉ. Nơi nào có nhân đức thì lòng người sẽ có đạo, biểu hiện ra bên ngoài là có nhiều người cha nhân từ, người con hiếu thảo, người vợ hiền thục, anh em trong gia đình yêu thương đùm bọc lẫn nhau, bạn bè thành tín, quan hệ trên dưới có tôn ti trật tự, nhờ thế mà xã hội yên bình, phồn vinh. Tục ngữ có câu: “Gần mực thì đen, gần đèn thì rạng”, do đó khi lựa chọn cư trú ở nơi này, gia chủ sẽ có điều kiện sống gần người tốt, nên từ đó mà thuận theo những phong tục, tập quán tốt đẹp.

Nơi nhân đức thì ở đó sẽ có nhiều người thật thà, chăm chỉ làm ăn, nếu chọn nơi đó an cư thì trước có thể nghèo khó nhưng nhờ sự chăm chỉ lao động mà no đủ, cuộc sống ngày càng sung túc hơn. Hoặc giả sử gia đình có điều kiện kinh tế, nếu cư trú ở nơi nhân đức con cái cũng được giáo dục thành những người tốt, nhờ thế mà cơ nghiệp có thể giữ được lâu dài. Ngược lại, nơi có ít người nhân đức thì ở đó con người dễ sống trái với luân thường đạo lý, phát sinh nhiều tệ nạn: trộm cắp, rượu chè bê tha, ham ăn lười làm, con người chỉ vì lợi mà tranh giành, lừa dối lẫn nhau, người với người coi nhau như kẻ địch, xã hội rối loạn, vì thế mà Khổng Tử khuyên người ta chọn nơi cư trú là nơi nhân đức mới tốt.

Lời dạy của Khổng Tử còn lý giải từ góc độ khác về nơi cư trú, nếu một nơi trước đây được cho là tốt nhưng đến một thời gian nào đó con người trở nên vô đạo, người nhân thì ít, người bất nhân thì nhiều, nếu là người trí thì nên di chuyển đến nơi có nhiều người nhân đức để ở, không nên lưu luyến lâu dài với những địa phương thuần phong xa sút.

Nhờ thấu hiểu được đạo lý này mà từ xưa đến nay, nhiều gia đình lựa chọn đúng nơi cư trú đã sinh ra nhiều bậc hiền tài giúp ích cho dân, cho nước. Ví dụ kinh điển được các nhà giáo dục truyền tụng lâu dài đến tận ngày nay là điển tích mẹ của nhà hiền triết Mạnh Tử đã phải vất vả đủ đường, trong hoàn cảnh “Mẹ góa con côi” ba lần chuyển nhà, chỉ mong có được nơi cư trú tốt để con trở thành người hiền. Truyện kể rằng:

Mạnh Tử mồ côi cha từ nhỏ, lớn lên nhờ sự nuôi dưỡng của mẹ, khi Mạnh Tử còn nhỏ, nhà ở gần nghĩa địa, bên cạnh nhà suốt ngày toàn là cảnh thê thảm như là đào huyệt, tiễn đưa, kẻ la người khóc.

Tuổi nhỏ hay bắt chước, Mạnh Tử cũng ra xem, khóc la như người lớn.

Mạnh Mẫu nghĩ: “Nếu cứ ở đây lâu ngày, con ta sẽ hư hỏng tính tình”.

Sau đó, bà dời nhà đến gần chợ.

Hằng ngày Mạnh Tử ra chợ, thấy thiên hạ mổ lợn, mua bán, điên đảo thị phi nên về nhà cũng bắt chước buôn bán với trẻ con hàng xóm. Bà lại suy nghĩ: “Ở đây lâu ngày, con ta khó thành người”.

Bà lại dời nhà đến gần trường học. Thấy đám trẻ con đến trường siêng năng học hành, ăn nói có lễ phép, Mạnh Tử cũng bắt chước theo chúng, đòi mẹ cho mình đi học.

Mạnh Mẫu rất đỗi vui mừng: “Chỗ này là chỗ tốt, ta nên ở”.

Câu chuyện Mạnh Mẫu ba lần chuyển nhà để lựa chọn nơi ở tốt cho con được truyền tụng lâu dài, được lấy làm ví dụ kinh điển trong giáo dục vì chứa đựng đạo lý: cha mẹ muốn con cái trở thành người hiền đức thì dù khó khăn đến mấy cũng có thể vượt qua. Tục ngữ có câu: “Một lần chuyển nhà bằng ba lần cháy nhà”, câu nói này rất có đạo lý: vì nếu chẳng may ai đó bị cháy nhà thì vẫn ở trên mảnh đất đó gây dựng cuộc sống mới dễ dàng, nhưng khi chuyển nhà thì phải thay đổi công việc, điều kiện sống, làm lại mới từ đầu nên sẽ gặp khó khăn gấp bội so với bị cháy nhà. Tuy nhiên, Mạnh Mẫu vẫn kiên quyết dời nơi ở chỉ với mong muốn con mình học được điều hay lẽ phải, vì thế mà câu chuyện trở thành kinh điển cho những bậc cha mẹ lựa chọn môi trường sống cho con, đồng thời cũng mang hàm ý về lựa chọn phong thủy bảo địa.

Ngày nay người ta thường lựa chọn theo tiêu chí: nơi nào có an ninh tốt, giao thông thuận lợi, gần trường học, bệnh viện, đời sống vật chất phong phú, v.v.. làm nơi an cư lâu dài hoặc tìm cách bài trí ngôi nhà theo những tiêu chí về phong thủy; nhưng tại sao trong cuộc sống vẫn luôn có những phiền phức, bất an, lo lắng tứ bề? Thậm chí mỗi gia đình đều phải lắp camera giám sát 24/24 giờ nhưng chất lượng cuộc sống vẫn không cải thiện. Kỳ thực, nơi kinh tế càng phát triển thì càng nhiều áp lực, môi trường xã hội đôi khi cũng theo đó mà dần trở nên phức tạp… điều này do phong thuỷ hay do con người đối xử với nhau thiếu thành thực tạo nên những trạng thái tâm lý bất an trong cuộc sống? Xem ra lời dạy: “Chọn nơi nhân đức để cư trú” của Khổng Phu Tử mới thực sự là lựa chọn bền vững cho mỗi gia đình.

Tĩnh Văn.